تست شنوایی سنجی (ادیومتری)
شنوایی سنجی یا ادیومتری آزمایشی است که برای ارزیابی میزان شنوایی و توانایی فرد در تشخیص صداها انجام می‌شود. این فرآیند شامل تکنیک‌های بدون درد و غیرتهاجمی است که عملکرد سیستم شنوایی فرد را بررسی می‌کند. سیستم شنوایی انسان شامل سه بخش گوش خارجی، گوش میانی و گوش داخلی است. انواع تست‌های شنوایی به تعیین سلامت شنوایی فرد کمک کرده و در صورت وجود مشکل، بخش آسیب‌دیده را شناسایی می‌کنند. این تست معمولاً توسط شنوایی‌شناس (ادیولوژیست) انجام شده و در نهایت پزشک بر اساس نتایج، درمان مناسب را تجویز می‌کند.
دلایل مهم برای تست شنوایی سنجی
✔️ تشخیص زودهنگام کم‌شنوایی و جلوگیری از پیشرفت آن
✔️ بررسی تأثیر نویزهای محیطی بر گوش
✔️ ارزیابی عملکرد گوش داخلی، میانی و عصب شنوایی
✔️ کمک به انتخاب سمعک مناسب برای افراد کم‌شنوا
✔️ بررسی سلامت شنوایی در نوزادان و کودکان
علائم نیاز به تست شنوایی سنجی
🔹 دشواری در شنیدن مکالمات، به‌ویژه در محیط‌های شلوغ
🔹 افزایش صدای تلویزیون یا گوشی بیش از حد معمول
🔹 احساس وزوز گوش
🔹 احساس گرفتگی یا انسداد گوش
🔹 سرگیجه یا عدم تعادل
شنوایی سنجی چگونه انجام می‌شود؟
این فرایند معمولاً با دستگاه شنوایی سنج (Audiometer) انجام می‌شود. شنوایی‌شناس از این دستگاه برای تعیین آستانه شنوایی و میزان کم‌شنوایی استفاده می‌کند. طی آزمایش، هدفون‌هایی در گوش فرد قرار داده شده و تون‌های فرکانسی مختلف در سطوح متفاوت به گوش او ارسال می‌شود. هر گوش به‌طور جداگانه بررسی شده و نتایج به‌صورت نمودار ادیوگرام ثبت می‌شود.
دستگاه شنوایی سنج
شنوایی سنج یک ابزار الکتریکی شامل مولد صدای خالص، نوسان‌ساز رسانایی استخوان برای بررسی عملکرد حلزون گوش، تضعیف‌کننده شدت صوت، میکروفون برای تست گفتار و گوشی برای تست هدایت هوا است.
مواردی که تست شنوایی مشخص می‌کند:
تست شنوایی سنجی یا ادیومتری، میزان شنوایی فرد و توانایی او در تشخیص صداهای مختلف را بررسی می‌کند. نتایج این تست معمولاً در پنج دسته‌بندی کلی قرار می‌گیرند:
- شنوایی طبیعی: کمتر از 25 دسی‌بل
- کم‌شنوایی خفیف: 25 تا 40 دسی‌بل
- کم‌شنوایی متوسط: 41 تا 65 دسی‌بل
- کم‌شنوایی شدید: 66 تا 90 دسی‌بل
- کم‌شنوایی عمیق: بالای 90 دسی‌بل
فرایند شنوایی‌سنجی از روش‌های مختلفی برای بررسی وضعیت گوش استفاده می‌کند که شامل موارد زیر است:
- انتقال مکانیکی صدا (عملکرد گوش میانی)
- انتقال صدای عصبی (عملکرد حلزونی گوش داخلی)
- توانایی تشخیص گفتار (پردازش صوت در مغز)
انواع تست‌های شنوایی سنجی و کاربردهای آن‌ها
1.شنوایی‌سنجی با صدای خالص (Pure-tone Audiometry)
این تست استاندارد طلایی برای ارزیابی حساسیت شنوایی و بررسی میزان و علت کم‌شنوایی است. در این آزمایش، صداهای خالص با فرکانس 250 تا 8000 هرتز از طریق هدفون پخش شده و آستانه شنوایی فرد بر حسب دسی‌بل اندازه‌گیری می‌شود. همچنین، از آزمایش هدایت استخوان برای بررسی مسیرهای شنوایی استفاده می‌شود. این تست در یک اتاق ایزوله انجام شده و فرد با شنیدن صدا، علامت میدهد. این روش رایج‌ترین تست شنوایی‌سنجی و اولین گام در تشخیص مشکلات شنوایی است
روش انجام:
فرد در یک اتاقک آکوستیک قرار گرفته و هدفون‌هایی روی گوش او گذاشته می‌شود. صداهایی با فرکانس و شدت مختلف پخش می‌شود و فرد باید واکنش نشان دهد.
کاربرد:
✔️ تشخیص نوع و میزان کم‌شنوایی (هدایتی، حسی-عصبی یا ترکیبی)
✔️ بررسی تأثیر سن یا نویز محیطی بر شنوایی
2.شنوایی‌سنجی امپدانس یا تمپانومتری (Tympanometry)
شنوایی‌سنجی امپدانس تحرک و فشار هوای سیستم گوش میانی و رفلکس‌های گوش میانی (صوتی) را اندازه‌گیری می‌کند. پرده گوش سالم اجازه می دهد صدا بدون مانع از آن عبور کند. در واقع این آزمایش برای تعیین میزان عملکرد پرده گوش طراحی شده است. مشکلاتی مانند مایع پشت پرده گوش، سوراخ شدن و حرکت غیر طبیعی پرده گوش را تشخیص میدهد . تمپانومتری شامل بستن گوش و افزایش آهسته فشار هوا در مجرای گوش به منظور اندازه گیری پاسخ پرده گوش است. برای این ارزیابی، نوک یک پروب در کانال گوش خارجی قرار داده شده و گوش خارجی به نوعی مهر و موم می شود تا تغییرات فشار هوا و صوت در آن بررسی شود. خروجی این ارزیابی نیز به صورت یک نمودار است.
روش انجام:
یک پروب کوچک درون گوش قرار گرفته و فشار هوا تغییر می‌کند تا واکنش پرده گوش سنجیده شود.
کاربرد:
✔️ تشخیص مشکلات گوش میانی مانند عفونت، تجمع مایع یا پارگی پرده گوش
✔️ بررسی عملکرد شیپور استاش
3.شنوایی‌سنجی گفتاری (Speech Audiometry)
این آزمایش در مواردی انجام می شود که لازم است توانایی فرد برای تشخیص کلمات از صدای پس زمینه مورد سنجش قرار بگیرد. اگر این توانایی در فرد ضعیف تشخیص داده شود احتمالاً نیاز به استفاده از سمعک وجود دارد. در واقع این تست توانایی شما را در درک گفتار بدون نشانه های بصری اندازه گیری می کند. در این آزمایش از فرد درخواست می شود کلماتی را که می تواند بشنود بلند تکرار کند. کلمات ممکن است توسط اپراتور گفته شود یا از قبل ضبط شده و از طریق هدفون پخش شود. تحرکات پرده گوش نیز مورد سنجش قرار می گیرد
روش انجام:
کلمات یا جملاتی با شدت‌های مختلف پخش شده و فرد باید آن‌ها را تکرار کند.
کاربرد:
✔️ بررسی درک گفتار در محیط‌های ساکت و شلوغ
✔️ تعیین نیاز فرد به سمعک و تنظیم آن
4.تست پاسخ شنوایی ساقه مغز (ABR)
این تست بسیار کمتر رایج است و معمولاً فقط در صورتی انجام می شود که شنوایی شناس شما مشکوک باشد که کم شنوایی می تواند ناشی از مشکل در اعصاب شنوایی یا یک اختلال عصبی باشد. پاسخ شنوایی ساقه مغز (ABR)، زمان انتقال عصبی از حلزون را از طریق ساقه مغز اندازه‌گیری می‌کند. برای انجام این ارزیابی، الکترودها روی سر، لاله گوش و پیشانی بیمار قرار می گیرند و سپس واکنش مغز به محرک های شنیداری مختلف را اندازه گیری می کنند. کلیک‌ها از طریق هدفون ارسال می‌شوند، و یک کامپیوتر پاسخ‌های قفل شده در زمان (پتانسیل‌ها) را برای 10 میلی‌ثانیه اول پس از تحریک صدا جمع‌آوری می‌کند. پاسخ ها باید قابل تکرار باشند تا ارزیابی به طور قابل اعتمادی انجام شده باشد
روش انجام:
الکترودهایی روی سر فرد قرار داده شده و پاسخ‌های الکتریکی مغز به صداهای مختلف ثبت می‌شود.
کاربرد:
✔️ ارزیابی شنوایی در نوزادان و افراد غیرهمکار
✔️ تشخیص مشکلات عصبی مرتبط با شنوایی
5.رفلکس آکوستیک (Acoustic Reflex Test)
رفلکس آکوستیک یا آزمایش رفلکس صوتی، یک تست شنوایی است که برای بررسی واکنش عضلات گوش میانی به صداهای بلند انجام می‌شود. این آزمایش به شنوایی‌شناسان کمک می‌کند تا سلامت مسیرهای شنوایی و عملکرد عصب شنوایی و ساقه مغز را ارزیابی کنند. هنگامی که یک صدای بلند (معمولاً بالای 70-100 دسی‌بل) به گوش وارد می‌شود، یک عضله کوچک در گوش میانی به نام عضله استاپدیوس منقبض می‌شود. این واکنش باعث کاهش شدت انتقال صدا به گوش داخلی شده و از حلزون گوش در برابر صداهای بلند محافظت می‌کند.
روش انجام:
در این تست، صداهای بلند به گوش فرستاده می‌شود و واکنش عضلات داخل گوش میانی بررسی می‌شود
کاربرد:
✔️ بررسی عملکرد عصب شنوایی و مسیرهای عصبی
✔️ کمک به تشخیص اختلالات عصبی و مشکلات سیستم شنوایی.
6.آدیوگرام (Audiogram)
آدیوگرام نموداری است که نتایج تست شنوایی سنجی را نشان میدهد و برای ارزیابی میزان و نوع کم‌شنوایی استفاده می‌شود. این نمودار آستانه شنوایی فرد را در فرکانس‌های مختلف (هرتز) و شدت صدا (دسی‌بل) نمایش میدهد.
ساختار آدیوگرام
🔹 محور افقی (فرکانس – Hz): نشان‌دهنده زیر و بمی صدا از بم (125 Hz) تا زیر (8000 Hz) است.
🔹 محور عمودی (شدت صدا – dB): شدت صدا را از کم (0 dB) تا بلند (120 dB) مشخص می‌کند.
🔹 نمادها:
- ⭕ گوش راست (هدایت هوایی)
- ❌ گوش چپ (هدایت هوایی)
- [ ] یا < > هدایت استخوانی
تفسیر آدیوگرام:
شنوایی نرمال: 0 تا 25 دسی‌بل
کم‌شنوایی خفیف: 25 تا 40 دسی‌بل
کم‌شنوایی متوسط: 41 تا 65 دسی‌بل
کم‌شنوایی شدید: 66 تا 90 دسی‌بل
کم‌شنوایی عمیق: بالای 90 دسی‌بل
کاربرد آدیوگرام:
✔️ تشخیص نوع و شدت کم‌شنوایی
✔️ تعیین نیاز به سمعک یا روش‌های درمانی
✔️ پایش تغییرات شنوایی در طول زمان
انواع شنوایی سنج
ادیومترهای غربالگری: برای تشخیص مشکلات شنوایی اولیه
ادیومترهای تشخیصی: برای بررسی دقیق‌تر و تعیین میزان کم‌شنوایی
ادیومترهای بالینی: برای انجام آزمایشات پیشرفته شنوایی
تست غربالگری شنوایی
غربالگری شنوایی معمولا در زمان های خاصی انجام می شود برای مثال معمول است که این تست برای کودکان تازه متولد شده و یا دانش آموزان سال اول مدرسه انجام شود. مشابه با شنوایی سنجی های دیگر، با کمک یک دستگاه شنوایی سنج، صدایی به یک یا هر دو گوش فرد ارائه می شود. شدت محرک در فرکانس های مختلف افزایش یا کاهش داده می شود و پاسخ فرد ثبت می گردد. در طول غربالگری، صداهایی در سراسر طیف گفتار که عمدتا بین 500 تا 4000 هرتز است، ارائه می شود. نتایج آزمایش اطلاعات مهمی را به شنوایی شناس می دهد که بر مبنای آن تصمیم بگیرد که آیا ارجاع برای درمان بیشتر مورد نیاز است یا خیر.
ادیومترهای تشخیصی
ادیومتر تشخیصی دستگاهی است که برای ارزیابی دقیق شنوایی و تشخیص نوع و شدت کم‌شنوایی استفاده می‌شود. این دستگاه پیشرفته‌تر از ادیومترهای غربالگری بوده و در کلینیک‌های شنوایی‌شناسی و بیمارستان‌ها برای بررسی مشکلات شنوایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ادیومترهای بالینی
ادیومترهای بالینی پیشرفته‌ترین نوع دستگاه‌های شنوایی‌سنجی هستند که در مراکز تخصصی، کلینیک‌های شنوایی‌شناسی و بیمارستان‌ها برای ارزیابی دقیق سیستم شنوایی به کار می‌روند. این ادیومترها قابلیت انجام طیف گسترده‌ای از آزمایش‌های شنوایی را دارند و به متخصصان کمک می‌کنند تا نوع، شدت و علت کم‌شنوایی را تشخیص دهند.
تفاوت ادیومتر بالینی با سایر انواع ادیومتر
ادیومترهای بالینی نسبت به ادیومترهای تشخیصی و غربالگری دقت و امکانات بیشتری دارند و معمولاً برای بیماران با مشکلات پیچیده‌تر شنوایی استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها مجهز به فناوری‌های پیشرفته‌تر بوده و به شنوایی‌شناسان کمک می‌کنند تا جزئیات بیشتری از عملکرد سیستم شنوایی بیمار را بررسی کنند.