شیمی‌درمانی، جراحی و پرتودرمانی همگی می‌توانند بر شنوایی و تعادل تأثیر بگذارند.
درمان سرطان معمولاً به سه گزینه درمانی متکی است: پرتودرمانی، جراحی و شیمی‌درمانی، که اغلب به‌صورت همزمان انجام می‌شوند؛ به‌عنوان مثال، یک فرد ممکن است ابتدا جراحی کند و سپس دوره‌ای از پرتودرمانی و شیمی‌درمانی را دریافت کند
در حالی که این درمان‌ها می‌توانند جان‌سوز باشند، بسیاری از داروهای شیمی‌درمانی سرطان عوارض جانبی جدی دارند. این عوارض شامل مشکلات مرتبط با شنوایی مانند از دست دادن شنوایی، وزوز گوش (صدای زنگ در گوش) و مشکلات تعادل است. در حالی که گاهی اوقات این عوارض جانبی موقتی هستند و بعد از پایان درمان بهبود می‌یابند، اغلب اوقات دائمی هستند.
هر سه گزینه درمان سرطان پتانسیل آسیب به شنوایی را دارند، که بسته به محل سرطان ممکن است متفاوت باشد.
شیمی‌درمانی و از دست دادن شنوایی (به‌ویژه سیس‌پلاتین)
شیمی‌درمانی به استفاده از مواد شیمیایی قوی اشاره دارد که قادر به کشتن سلول‌های سرطانی هستند. در برخی موارد، داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند “اوتوتوکسیک” باشند، به این معنا که برای شنوایی مضر هستند.
این موضوع به‌ویژه در مورد شیمی‌درمانی مبتنی بر پلاتین صادق است (یعنی داروهای شیمی‌درمانی حاوی عنصر پلاتین). بر اساس یک مقاله مروری در نشریه *Cancer Chemotherapy and Pharmacology*، شیمی‌درمانی مبتنی بر پلاتین با بیشترین اوتوتوکسیک بودن، سیس‌پلاتین است.
به گفته مرکز ملی سرطان، سیس‌پلاتین به‌طور رایج برای درمان سرطان‌های مثانه، بیضه و تخمدان در بزرگسالان استفاده می‌شود. همچنین طبق گزارش بیمارستان تحقیقات کودکان سنت جود، در کودکان از آن برای درمان تومورهای مغز، کبد و استخوان نیز استفاده می‌شود.
عوارض جانبی مرتبط با شنوایی نسبتاً شایع هستند: به گفته ASHA، از دست دادن شنوایی دائمی در حدود نیمی از تمام بیمارانی که سیس‌پلاتین مصرف می‌کنند، رخ می‌دهد. این دارو معمولاً باعث از دست دادن شنوایی در فرکانس‌های بالا می‌شود. یک مطالعه در سال 2024 که بر روی 100 بیمار مبتلا به سرطان بیضه انجام شده و در *JAMA Oncology* منتشر شده است، نشان داد که تقریباً 80% از این بیماران دچار از دست دادن شنوایی شده‌اند، به‌ویژه افرادی که older، دوزهای بالاتری از سیس‌پلاتین دریافت کرده‌اند یا کلسترول بالایی دارند.
از دست دادن شنوایی ناشی از سیس‌پلاتین در کودکان شایع است
مطالعه‌ای که در سال 2021 توسط دانشگاه بریتیش کلمبیا انجام شده، نشان می‌دهد که 75 درصد از بیماران پنج ساله و کمتر، سه سال پس از شروع درمان، دچار از دست دادن شنوایی مرتبط با سیس‌پلاتین شده‌اند.
یک مقاله مروری در سال 2016 در نشریه *Cancer* تأیید می‌کند: “کودکان جوان به‌خصوص در برابر اثرات اوتوتوکسیک درمان‌های سرطان آسیب‌پذیر هستند.” این به این دلیل است که مغز و گوش‌ها در دوران کودکی هنوز در حال تشکیل هستند.
نه تنها از دست دادن شنوایی در کودکان مصرف‌کننده سیس‌پلاتین شایع‌تر است، بلکه این مشکل شدیدتر نیز هست. به گفته ASHA، حتی مقادیر کم از دست دادن شنوایی در فرکانس‌های بالا می‌تواند برای کودکان کوچکی که در حال یادگیری زبان هستند، مشکل‌ساز باشد.
**چرا باعث از دست دادن شنوایی می‌شود؟**
دانشمندان هنوز در حال تلاش برای درک این موضوع هستند که چرا سیس‌پلاتین شنوایی را آسیب می‌زند؛ ممکن است به این دلیل باشد که این دارو به‌راحتی وارد گوش داخلی می‌شود (در حالی که داروهای دیگر مسدود می‌شوند) اما به نظر نمی‌رسد که از آن خارج شود. زمانی که به گوش داخلی وارد می‌شود، این داروها ممکن است به سلول‌های مویی آسیب برسانند که برای فرآیند شنوایی حیاتی هستند.
سایر شیمی‌درمانی‌های مبتنی بر پلاتین که تومورهای جامد را درمان می‌کنند، مانند کاربوپلاتین و اکسالiplatin، احتمال کمتری برای آسیب به شنوایی دارند، هرچند که هنوز می‌توانند مشکلاتی ایجاد کنند. به عنوان مثال، کاربوپلاتین می‌تواند باعث وزوز گوش (تینیتوس) شود، طبق گفته کلینیک مایو.
سایر داروهای شیمی‌درمانی
داروهای شیمی‌درمانی دیگری نیز وجود دارند که در دسته شیمی‌درمانی‌های مبتنی بر پلاتین قرار نمی‌گیرند و همچنان می‌توانند مشکلات شنوایی یا وزوز گوش ایجاد کنند. این داروها شامل وینکریستین، دوکسوروبیسین، جمسی‌تابین، سیکلوفسفامید، اکسالiplatin و فارمورو بیسین هستند، طبق مطالعه‌ای که در سال 2016 در *Brazilian Journal of Otorhinolaryngology* منتشر شده است.
سایر داروها
به خاطر داشته باشید که داروهای دیگری غیر از شیمی‌درمانی که در طول درمان سرطان مصرف می‌شوند، مانند مسکن‌ها، داروهای ضد تهوع یا آنتی‌بیوتیک‌ها، می‌توانند منجر به مشکلات شنوایی شوند. حداقل 200 دارو با از دست دادن شنوایی مرتبط هستند، از جمله داروهای بدون نسخه مانند آسپرین.
جراحی
اگر نوعی سرطان دارید که نیاز به جراحی در مغز، گوش یا عصب شنوایی دارد، ممکن است مشکلات شنوایی ایجاد شود. به گفته انجمن سرطان کانادا (CCS)، حذف یک تومور سرطانی ممکن است باعث آسیب به گوش شود.
پرتودرمانی
در طول درمان پرتودرمانی، از امواج یا ذرات با انرژی بالا برای تخریب یا آسیب رساندن به سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. اگر پرتودرمانی در هر نقطه‌ای از سر و گردن نیاز باشد، می‌تواند به دو نوع از دست دادن شنوایی منجر شود:
–از دست دادن شنوایی هدایت‌پذیر: این نوع از دست دادن شنوایی زمانی رخ می‌دهد که صدا به گوش داخلی نمی‌رسد و ممکن است به دلیل تنگ شدن کانال گوش، ضخیم شدن پرده گوش یا تغییرات دیگر گوش ناشی از پرتودرمانی باشد. طبق یک مقاله در سال 2019 منتشر شده در *Journal of Neurologic Surgery*، شرایطی به نام اوتیت میدیای با افیوژن (OME) که در آن مایع در گوش میانی جمع می‌شود، در تقریباً نیمی از افرادی که تحت پرتودرمانی در سر و گردن قرار دارند، رخ می‌دهد.
– از دست دادن شنوایی حسی‌عصبی: که ناشی از آسیب به گوش داخلی یا عصب شنوایی است و ممکن است به عنوان نتیجه پرتودرمانی ایجاد شود. دوزهای بالاتر پرتودرمانی احتمال بیشتری برای ایجاد از دست دادن شنوایی دارند. افراد زیر 3 سال و بالای 50 سال در معرض خطر بیشتری برای این نوع از دست دادن شنوایی هستند، همچنین افرادی که تحت درمان شیمی‌درمانی سیس‌پلاتین قرار دارند (در ادامه به آن پرداخته خواهد شد). این نوع از دست دادن شنوایی دائمی است.
چگونه خطرات را بسنجیم
زنی یک آزمایش شنوایی دریافت می‌کند. انجام معاینات منظم شنوایی برای بیماران فعلی و سابق سرطان که تحت درمان‌هایی با احتمال آسیب به شنوایی قرار گرفته‌اند، بسیار مهم است. سرطان یک بیماری تهدیدکننده زندگی است، به همین دلیل پزشکان از روش‌های درمانی قوی استفاده می‌کنند، با وجود عوارض جانبی شناخته‌شده بسیاری که ممکن است داشته باشد. آگاهی از خطرات بالقوه مفید است، زیرا به شما کمک می‌کند تا ارزیابی کنید که آیا این خطرات برای شما ارزش پذیرش دارند یا خیر. با پزشک خود درباره عوارض جانبی دارو و وجود جایگزین‌های دیگر صحبت کنید.
ASHA توصیه می‌کند اگر از داروهای شناخته‌شده به عنوان سمی برای گوش استفاده می‌کنید، مراحل زیر را دنبال کنید:
- شنوایی خود را چک کنید: در حالت ایده‌آل، این کار را قبل از درمان انجام دهید تا یک رکورد پایه از شنوایی خود داشته باشید.
- تغییرات را پیگیری کنید: یک شنوایی‌سنج می‌تواند به شما در نظارت بر شنوایی و تعادل در طول درمان کمک کند تا در صورت بروز هرگونه مشکل، سریعاً آن را تشخیص دهید—گرچه همیشه ممکن نیست، اما ممکن است بتوانید درمان را متوقف یا تغییر دهید.
- چکاپ‌های منظم: حتی پس از پایان درمان سرطان، بهتر است معاینات منظم شنوایی انجام دهید، به ویژه در موارد کودکان.
آیا می‌توان از کاهش شنوایی مرتبط با درمان جلوگیری کرد؟
گاهی اوقات، اگر به‌طور خاص نگران کاهش شنوایی یا وزوز گوش باشید، می‌توان از یک روش درمانی جایگزین استفاده کرد. بسیار مهم است که با متخصص سرطان خود درباره مزایا و خطرات درمان‌هایی که دریافت می‌کنید صحبت کنید.
محققان همچنین در حال بررسی «عوامل محافظت‌کننده از شنوایی» هستند—داروهایی که می‌توانند همزمان با داروهای آسیب‌زننده به شنوایی، از آن محافظت کنند. به گفته‌ی **Research Outreach**، برای مثال، **ASHA** اشاره می‌کند که تجویز سدیم تیوسولفات (که معمولاً برای درمان مسمومیت با سیانید استفاده می‌شود) ممکن است در کودکان کاهش شنوایی ناشی از سیس‌پلاتین را محدود کند. چالش این است که بفهمیم چگونه می‌توان به بیماران داروهای محافظت‌کننده از شنوایی داد و در عین حال، داروهای شیمی‌درمانی همچنان مؤثر باشند.
درمان کاهش شنوایی
اگر تحت درمان سرطان بوده‌اید و دچار کاهش شنوایی دائمی شده‌اید، مراجعه به یک متخصص شنوایی برای دریافت کمک تخصصی ضروری است. ممکن است شما گزینه مناسبی برای سمعک، ایمپلنت حلزونی یا دستگاه‌های کمکی شنوایی باشید. درمان کاهش شنوایی نه تنها به بهبود شنوایی شما کمک می‌کند، بلکه به مزایای سلامتی مانند کاهش خطر افسردگی و سقوط‌های منجر به آسیب نیز مرتبط است